“
آموزش حرفه ای یا تخصصی، کوششی برای انطباق دقیق فرد با ویژگی های شغل و هماهنگی او با نیازهای سازمان است . در این راستا، قدم های لازم را برای مهار کردن ، تحت کنترل درآوردن و استفاده بهینه از نیروی انسانی بر می‌دارد .آشنایی با کار و سازمان در سطح وسیعی مطرح می شود که از توجیه بسیار ساده، از نشان دادن محل کار تا اجرای یک برنامه از پیش تعیین شده جامع برای آشنایی کامل فرد با سازمان و وظایف و نقشی که به او محول می‌گردد، امتداد می‌یابد .در شکل اخیر آن نه تنها فرد با اجرای شغل و روش های انجام دادن آن آشنا می شود، بلکه با ارتباط و همبستگی شغل خود با سایر مشاغل و نقش های سازمان نیز آشنا می‌گردد . او در این دوره های تخصصی حرفه ای علاوه بر یادگرفتن با جنبه‌های تخصصی وظیفه خود، با اهداف سازمان، مسائل محیط کار، طبیعت سازمان ، جو حاکم بر سازمان و روش های برخورد و رسیدن به نتایج مطلوب نیز آشنا می شود . برای رسیدن به چنین منظوری از روش های گوناگونی استفاده می شود و سازمان ها به شکل های متفاوتی عمل می‌کنند . ممکن است این آموزش ها به صورت آموزش های پیش از خدمت یا ضمن خدمت باشد.
بنابر تعریف ، آموزش ضمن خدمت معلمان عبارت است از بهبود بخشیدن فعالیت های آموزشی و پرورشی مرتبط با رشته تخصصی آنان که عمدتاً˝ یا انحصارا˝ به قصد دانش افزایی ،کسب مهارت و تغییر مهارت ها و تغییر نگرش های حرفه ای ایشان صورت می‌گیرد. تا بتوانند به گونه ای مؤثر به تعلیم و تر بیت کودکان بپردازند(صفوی، ۱۳۸۲ ،۱۳).
در اهمیت آموزش می نوان گفت : آموزش در حقیقت خود مدیریت است . بدین معنی که بدون آموزش کارکنان، پایه های مدیریت هم متزلزل می شود و فرو خواهد ریخت . پس آموزش کارکنان یک امر حیاتی و اجتناب ناپذیر است که باید به طور مستمر و با مجموع فرآیندهای مدیریت مورد توجه قرار گیرد تا سایر فعالیت های مدیریت بتواند مثمرثمر واقع گردد .(ابطحی،۱۸،۱۳۸۸)
۲-۱۰ تاریخچه آموزش ضمن خدمت:
در جهان
آموزش ضمن خدمت در مفهوم سنتی، که به معنای انتقال مجموعه‌ای از مهارت‌ها و فنون به شکل استاد – شاگردی است، دارای سابقه بسیار طولانی است. بررسی سوابق تاریخی در این زمینه نشان می‌دهد که آموزش ضمن خدمت سنتی به مراتب از آموزش‌های رسمی و کلاسیک دیرینه‌تر می‌باشد. آن چه که موجبات توجه بنیادی به آموزش ضمن خدمت به مفهوم جدید را ایجاد و تسهیل کرد، تغییر و تحولاتی گسترده‌ای بود که دستاوردهای مهمی خصوصاً˝در قلمرو تکنولوژی به همراه داشت. بنابرین می‌توان نتیجه گرفت که توجه به نارسایی‌های آموزش ضمن خدمت سنتی و لزوم تجدید ساختار آموزش کارکنان امری است که عموما˝با انقلاب صنعتی پا گرفت و پس از آن توسعه یافت.(فتحی واجارگاه، ۱۳۷۶)
مرتبه اصلی توجه به آموزش نیروی انسانی از زمان موج پیشرفت‌‌های عظیم قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم شکل گرفت، اگرچه ریشه آن در دهه ها و قرون قبل یافت می‌شود. این تحولات علاوه بر این که شرایط لازم برای ورود به مشاغل مختلف را دگرگون ساخت و بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی، مدارک تحصیلی بالاتری را به عنوان شرط ورود به مشاغل قرار دادند، آموزش نیروی انسانی در ضمن کار نیز مورد توجه خاص قرار گرفت. بررسی سیر تحول سازمان‌ها در ممالک توسعه یافته نیز بر این ادعا صحه می‌گذارد که رمز موفقیت این سازمان‌ها، توجه ویژه به تحصیلات، بازآموزی و آموزش‌های تخصصی در حین کار بوده است. بنابرین در قرن بیستم آموزش ضمن خدمت در بسیاری از ممالک توسعه یافته شکل گرفته و در نیمه دوم نهادینه گردید. اینک برخی از تحولات در این زمینه در کشورهای مختلف جهان را مرور می‌کنیم.
در کشور انگلستان ،آموزش ضمن خدمت به طور جدی در اواسط قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت اما قبل از آن و در قرن نوزدهم تشکیلاتی تحت عنوان معلمین سازمان‌یافته به وجود آمد(کریم‌زاده، ۱۳۸۲) در سال ۱۹۴۴ برای اولین بار آموزش ضمن خدمت کارکنان به طور سازمان یافته در این کشور مورد توجه قرار گرفت.(فتحی واجارگاه، ۲۷، ۱۳۸۶)
در کشور فرانسه ،آموزش ضمن خدمت کارکنان در سال ۱۹۴۶ مورد توجه قرار گرفت. در این سال مؤسسه‌‌ای تحت عنوان «مؤسسه امور اداری» تشکیل شد که عهده‌دار امور مربوط به تهیه، تدوین و اجرای برنامه های آموزشی در سطح سازمان‌های دولتی گردید. هدف اساسی این مؤسسه، بهبود بخشیدن به خدمات دولتی و اصلاح کیفی آن بود(فتحی واجارگاه، ۲۸، ۱۳۸۶)
در کشور ایالات متحده آمریکا ،آموزش ضمن خدمت کارکنان از سال ۱۹۴۹ مورد توجه ویژه قرار گرفت. خصوصاً˝در نیمه دوم قرن بیستم از توسعه روزافزونی برخوردار گردید. به این اعتبار در آموزش و پرورش در دهه ۱۹۶۰ بخش عظیمی از نیروی انسانی تحت پوشش آموزش‌های ضمن خدمت قرار گرفتند.
(فتحی واجارگاه، ص ۲۸، ۱۳۸۶)
در چین ،آموزش ضمن خدمت تاریخی طولانی دارد. آموزش‌های مالی ضمن خدمت در چین از سال ۱۹۹۰ که کمیسیون اقتصادی دولت، مرکز آموزش ملی پکن را تشکیل داد، شروع گردید. این آموزش‌ها به منظور ارائه خدمات آموزشی به کارکنان مالی دولت انجام می‌گرفت.(سازمان امور اداری و استخدامی، ۱۳۸۹)
به همین سان در بسیاری دیگر از کشورهای اروپایی، آمریکایی و آسیایی، آموزش ضمن خدمت از دهه ۱۹۶۰ توسعه و گسترش یافت.
در ایران
در کشور ایران نیز همانند بسیاری از ممالک، آموزش ضمن خدمت به صورت استاد – شاگردی از گذشته وجود داشته است ولی آموزش ضمن خدمت نیروی انسانی به شیوه نوین و به صورت مؤسسه‌‌ای تا اواسط دهه ۱۳۱۰ مطرح نبوده است.
بر اساس اطلاعات موجود در سال ۱۳۱۴ در راه‌آهن، مرکزی تحت عنوان هنرستان فنی راه‌آهن تأسیس شد. سپس در سال ۱۳۱۸ آموزشگاهی در وزارت پست و تلگراف و تلفن آغاز به کار کرد.(فتحی واجارگاه، ۱۳۷۶)
از سال ۱۳۲۷ برنامه های آموزش کارکنان جزو طرح‌های دولت قرار گرفت و دوره های آموزشی چندی به اجرا درآمد.
وزارتخانه‌های مختلف با توجه به نیازهای خود اقدام به اجرای دوره های آموزشی گوناگون نمودند تا آنکه برای هماهنگی دوره های آموزش کارکنان در بخش دولت، قانون استخدام کشوری در سال ۱۳۴۵ وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی را مکلف نمود تا با رعایت مقررات مذکور، ادامه و اجرای برنامه های آموزشی و یا کارآموزی مستخدمین خود را به تصویب سازمان امور اداری و استخدامی برسانند(ابطحی، ۱۳۸۸).
هر وزارتخانه، مؤسسه دولتی یا خصوصی بایستی نیروی مورد نیاز دستگاه و سازمان خود را تربیت و آموزش دهد. غالبا˝ تحصیلات افرادی که متقاضی استخدام می‌باشند، کاملا˝ با نیازهای سازمان‌های استخدام‌کننده هماهنگی ندارد و هر سازمانی بایستی نیروی کار مورد نیاز خود را آماده نماید. سازمان‌های دولتی در کشور ما جزو عمده مؤسسات استخدام‌کننده می‌باشند و بایستی پیشرو آموزش ضمن خدمت باشند.
بسیاری از علوم اداری و فنی، مدیریت و بازرگانی را می‌توان توسط برنامه های آموزشی مدون به کارمندان استخدام شده ارائه داد و از آنان یک نیروی انسانی قابل و با کفایت به وجود آورد. با آموزش ضمن خدمت، تمام سازمان‌ها می‌بایست نیروی مورد نیاز خود را برای مشاغل گوناگون به نحو احسن تربیت نمایند(عمادزاده، ۱۳۸۳)
۲-۱۱ سیمای آموزش ضمن خدمت بعد از انقلاب اسلامی
“
