169

 

6-1- مشخصات جغرافیایی بافت قدیم سبزوار 170

 

6-2- بررسی بافت قدیم، ویژگیها و مشخصات آن 175

 

6-2-1- تراكم و دانه بندی بافت قدیم.. 181

 

6-2-2- جمع بندی ویژگی‌های بافت قدیمی شهر سبزوار.. 182

 

6-3- آثار و بناهای باارزش تاریخی در بافت قدیم سبزوار 186

 

 

 

6-4- كاربری‌های موجود در بافت قدیم سبزوار 193

 

6-5- شبكه‌های ارتباطی 201

 

6-5-1- راه‌های درون منطقه‌ای.. 201

 

6-5-2- راه‌های درون شهری.. 201

 

6-5-3- بررسی وضعیت خیابانهای محصور كنندة بافت قدیم به لحاظ ساختار ارتباطی و شریانی آن.. 204

 

6-5-4- طبقه بندی معابر بافت قدیم از نظر سلسله مراتبی بر حسب نقش و عملكرد.. 205

 

6-5-5- گذرهای قدیمی بافت قدیم سبزوار.. 206

 

6-6- مسائل و مشكلات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم سبزوار 210

 

6-6-1-مشكلات مربوط به شبكة معابر بافت.. 210

 

6-6-2-كمبود عناصر خدماتی، تأسیساتی و تسهیلات شهری و زیر بنایی   212

 

6-6-3- فرسودگی و فشرده بودن بناهای موجود در بافت قدیمی   215

 

6-6-3-1- خصوصیات كالبدی مساكن بافت قدیم سبزوار.. 217

 

6-6-3-1-1- كیفیت ابنیه.. 217

 

6-6-3-1-2- عمر ساختمان.. 218

 

6-6-3-1-3- نوع مصالح ساختمانی.. 218

 

6-6-3-1-4- تعداد طبقات.. 218

 

6-6-3-1-5- نحوة تصرف مسكن.. 219

 

6-6-3-1-6- مساحت زیر بنا و تعداد اتاقهای واحدهای مسكونی موجود در بافت قدیم.. 220

 

6-6-4- تعارض بخشهای بافت قدیم با ساختار كلی شهر.. 220

 

6-6-5- تراكم و تمركز فعالیت‌ها.. 220

 

6-6-6- كاهش ارزشهای محله‌ای و سكونتی.. 221

 

 

 

6-6-7- انحطاط كیفیت فرهنگی و بصری.. 221

 

6-7- امكانات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم سبزوار 222

 

6-7-1- فرسودگی و وجود سطوح مخروبه در بافت.. 222

 

6-7-2- امكانات شبكة حمل و نقل.. 222

 

6-7-3- امكانات، تاسیسات و تجهیزات زیرساختی.. 223

 

6-8- اهداف بهسازی بافت قدیم ناشی از مسائل، مشكلات و پتانسیل‌های موجود 223

 

 

 

فصل هفتم : آزمون فرضیات و نتایج 229

 

7-1- بررسی فرضیه‌ها 230

 

7-1-1- فرضیه اول.. 230

 

7-1-2- فرضیه دوم.. 235

 

7-1-3- فرضیه سوم.. 241

 

7-1-4- فرضیه چهارم.. 248

 

1-3-5-بافت قدیم، عامل تبادل فرهنگ.. 252

 

2-3-5-طراحی شهری : تجلی و تبلور فرهنگی.. 253

 

 

 

فصل هشتم : ارائه راهكارها و پیشنهادات 258

 

ارائه راهكارها و پیشنهادات 259

 

منابع و مأخذ 264

 

منابع انگلیسی : 272

 

منابع الكترونیكی : 273

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

جدول (4-1 ) بخش ها، مراكز و دهستانهای شهرستان سبزوار 91

 

جدول (4-2) : جمعیت و مشخصات آن در شهرستان سبزوار (85-1345) 113

 

جدول ( 4-3 ) تحولات تراكم نسبی جمعیت شهرستان سبزوار طی دهة 1385-1375 114

 

جدول ( 4-4 ) مشخصات نواحی شهری سبزوار بر حسب تقسیمات شش گانه سال 1373 116

 

35 تا 85 119

 

جدول ( 4-6 ) توزیع و تركیب سنی و جنسی جمعیت سبزوار به تفكیك مرد و زن در سال 1385 121

 

جدول (4-7) نسبت جنسی جمعیت شهر سبزوار طی سالهای35 تا 85 122

 

جدول (4-8 ) حجم و جمعیت غیربومی در شهر سبزوار 123

 

جدول ( 4-9) جمعیت 6 ساله و بیشتر بر حسب جنس، سن، وضع سكونت به تفكیك استان و شهرستان در سال 1385 126

 

جدول ( 4-10  ) درصد گروههای سنی عمده در بافت قدیم شهر سبزوار در سالهای 65 و 75 129

 

65 و 75 130

 

جدول ( 4-12 ) منشأ استانی مهاجران وارد شده به بافت قدیم سبزوار در سال 1382 131

 

جدول ( 4-13 ) توزیع فضایی جمعیت در بافت قدیم در سالهای 65 و 75 و 85 134

 

جدول (4-14) مقایسه درصد باسوادی شهر سبزوار و بافت قدیم سال 65 و 75 و 85. 138

 

 

 

جدول (4-15) درصد باسوادی در قطعات (محلات) بافت قدیم سبزوار در سالهای 65 و 75. 139

 

سال 1375 144

 

در سال 1375 145

 

سالهای 65 و 75 146

 

سالهای 65 و 75 148

 

جدول (6-1) توزیع كاربری‌ها در بافت قدیم سبزوار 198

 

جدول(6-2) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة الف در خصوص مشكلات ناشی از ضعف دسترسی‌ها در بافت قدیم سبزوار 211

 

جدول (6-3) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ج در خصوص مشكلات زیست محیطی بافت قدیم سبزوار 214

 

جدول ( 6-4 ) طبقه بندی بناهای مسكونی موجود در بافت قدیم سبزوار بر اساس كیفیت 217

 

جدول ( 6-5) تعداد طبقات واحدهای مسكونی بافت قدیم سبزوار 219

 

جدول(6-6) محدودیت‌ها و امكانات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم سبزوار 227

 

جدول (7-1) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة الف در خصوص پیشنهادات ساكنین بافت قدیم جهت بهبود وضعیت دسترسی به خارج از بافت 232

 

 

 

 

 

 

 

جدول(7-2) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ب در خصوص مشكلات و محدودیت‌های مربوط به عناصر خدماتی در داخل بافت قدیم 237

 

جدول (7-3) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ب در خصوص پیشنهادات ساكنین بافت قدیم جهت بهره‌مندی بهتر از عناصر خدماتی موجود 239

 

جدول (7-4) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ج در خصوص مشكلات ناشی از كیفیت و نوع معماری واحدهای مسكونی موجود در بافت قدیم 242

 

جدول (7-5) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ج در خصوص مهمترین دلایل نوسازی سكونت‌گاههای قدیمی موجود در بافت قدیم از دیدگاه ساكنین بافت 244

 

جدول(7-6) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ج در خصوص مشكلات ناشی از فشردگی مساكن موجود در بافت قدیم 246

 

جدول(7-7) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامه ج در خصوص پیشنهادات ساكنین بافت جهت حفظ و احیای بافت قدیم سبزوار 257

 

فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

نمودار (4-1) منحنی آمبروترمیك شهرستان سبزوار (2003-1954) 107

 

نمودار (4-2) بیوكلیماتیك اولگی شهر سبزوار- دوره زمانی (2003-1954) 109

 

نمودار (4-3) هرم سنی جمعیت شهر سبزوار -1385 120

 

نمودار (6-1) توزیع كاربری‌ها در بافت قدیم سبزوار 199

 

نمودار (6-2) : مشكلات ناشی از ضعف دسترسی‌ها در بافت قدیم سبزوار 211

 

نمودار (6-3) : مشكلات زیست محیطی بافت قدیم سبزوار 215

 

نمودار (7-1) وضعیت دستیابی به شبكه معابر بافت قدیم در مقایسه با بافت جدید 230

 

نمودار (7-2) وضعیت دسترسی به شبكه ارتباطی بافت قدیم در مقایسه با بافت جدید 231

 

نمودار (7-3) پیشنهادات ساكنین بافت قدیم جهت بهبود وضعیت دسترسی به خارج از بافت 232

 

نمودار (7-4) میزان علاقمندی ساكنین بافت جهت سكونت در بافت قدیم با توجه به سئوالات پرسشنامه (الف) 234

 

نمودار (7-5) مشكلات و محدودیت‌های مربوط به عناصر خدماتی در داخل بافت قدیم 237

 

نمودار (7-6) پیشنهادات ساكنین بافت قدیم جهت بهره مندی بهتر از عناصر خدماتی موجود 239

 

نمودار (7-7) میزان علاقمندی ساكنین بافت جهت سكونت در بافت قدیم با توجه به سئوالات پرسشنامه (ب) 240

 

بافت قدیم 242

 

نمودار (7-9) مهمترین دلایل نوسازی سكونت گاه قدیمی موجود در بافت قدیم ساكنین بافت 244

 

 

 

نمودار (7-10) : مشكلات ناشی از فشردگی مساكن موجود در بافت قدیم 246

 

نمودار (7-11) میزان علاقمندی ساكنین بافت جهت سكونت در بافت قدیم با توجه به سئوالات پرسشنامه (ج) 247

 

نمودار (7-12) پیشنهادات ساكنین بافت جهت حفظ و احیای بافت قدیم سبزوار 257

 

فهرست نقشه‌ها

 

 

 

 

 

نقشة (4-1) تقسیمات سیاسی استان خراسان رضوی به تفكیك شهرستان، بخش و دهستان………………………………… 92

 

نقشة (4-2) بخش‌ها، مراكز و دهستانهای شهرستان سبزوار  93

 

نقشة (4-3) سازمان فضایی شهرستان سبزوار……… 94

 

نقشة (4-4) منطقه‌بندی كالبدی شهر سبزوار…….. 118 

خرید متن کامل این پایان نامه در سایت nefo.ir

 

 

نقشة (4-5) تراكم خالص مسكونی در بافت قدیم سبزوار به تفكیك قطعات(1375)…………………………….. 136

 

نقشة (4-6) تراكم ناخالص شهری در بافت قدیم سبزوار به تفكیك قطعات(1375)…………………………….. 137

 

نقشة (5-1) مراحل توسعه فیزیكی شهر سبزوار…… 161

 

نقشة (6-1) موقعیت بافت قدیم شهر سبزوار…….. 172

 

نقشة( 6-2) قطعه بندی بافت قدیم سبزوار(براساس محلات)  173

 

تصویر(6-1) عكس هوایی بافت قدیم سبزوار سال 1358 174

 

نقشة (6-3) محله‌بندی بافت قدیم سبزوار………. 185

 

نقشة (6-4) موقعیت عناصر و فضاهای تاریخی در بافت قدیم سبزوار  192

 

نقشة (6-5) كاربری‌های موجود در بافت قدیم سبزوار 200

 

نقشة (6-6) محورهای ارتباطی شهر سبزوار با شهرستان‌های اطراف    203

 

نقشة (6-7) سلسله مراتب راههای ارتباطی در بافت قدیم سبزوار    209

 

پیشگفتار

 

 

 

ایران با تاریخ بلند شهر نشینی دارای كهن شهرها و سكونت‌گاههای باستانی متعدد و متنوع در زیست بوم‌های گوناگون سرزمینی است. چشم اندازی گذرا بر سیمای شهرنشینی ایران بافت‌های قدیمی پرارزشی را به نمایش می‌گذارد كه میراث‌های فرهنگی این جامعه كهن در آنها نهفته است اما در چند دهه اخیر بافت‌های مزبور تحرك و نشاط گذشته خود را از دست داده و در آستانه ویرانی و تخریب قرار گرفته و محیطی نامناسب و بسیار كم رونق را برای زندگی ساكنین خود به وجود آورده است ولی با وجود همة این مسائل در ارزش وجودی آنها جای هیچ گونه شك و تردیدی نیست و تصور ما بر این است كه پژوهش و مطالعات بنیادی و شناخت جغرافیایی از این بافتهای شهری نخستین گامی است كه برای هر گونه حركت عمرانی با هدف بهسازی و باز زنده‌سازی آنها ضرورت كامل دارد.

 

فصل اول شامل طرح تحقیق می‌باشد. در این فصل با طرح مسأله، ضرورت و اهمیت آن و با توجه به اهداف آن فرضیات تحقیق مشخص گردیده است و با توجه به محدوده مورد مطالعه جامعه آماری و حجم نمونه، روش تحقیق و چگونگی تجزیه و تحلیل اطلاعات مشخص شده است.

 

در فصل دوم چهارچوب نظریه تحقیق اعم از نظریه‌ها و راهبردهای ارائه شده در رابطه با بهسازی بافت قدیم تبیین گردیده است بررسی دیدگاههای نظری در این رابطه و آشنایی با چگونگی برخورد با بافتهای قدیمی در كشورهای مختلف جهت استفاده در تجزیه و تحلیل و ارائه راهكارهای پیشنهادی می‌باشد.

 

در فصل سوم به بررسی سیاست‌ها و قوانین مداخله در بافت قدیم و بهسازی و نوسازی آن در شهرهای ایران در مقاطع زمانی مختلف پرداخته شده است.

 

در فصل چهارم به بررسی ویژگیهای طبیعی، جمعیتی و اقتصادی سبزوار با تأكید بر بافت قدیم پرداخته شده است.

در فصل پنجم به بررسی جغرافیایی شهری و شهرشناسی سبزوار و روند توسعة فیزیكی شهر از آغاز تا اوایل قرن حاضر پرداخته شده است زیرا بهسازی بافت قدیم باید با توجه به پیشینه تاریخی و سیر و روند شكل گیری و تحول بافت شهر در ادوار مختلف تاریخی صورت بگیرد.

 

در فصل ششم به شناخت دقیق بافت قدیم سبزوار، ویژگیها، مشخصات شبكه معابر، نحوه توزیع كاربری‌ها در بافت قدیم، خصوصیات كالبدی مساكن ، محدودیت‌ها و امكانات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم و اهداف برنامه‌های بهسازی بافت پرداخته شده است

 

و سرانجام در فصل هفتم با استفاده از نتایج پرسشنامه‌ها به بررسی آزمون فرضیات و نتایج پرداخته شده است.

 

و سرانجام در فصل هشتم به ارائه راهكارها و پیشنهادات پرداخته شده است.

 

فصل اول :

 

 

 

طرح تحقیق

 

 
1-1- بیان مسئله و تشریح ابعاد آن

 

 

 

 

 

بافت‌های فرسوده و ناكارآمد شهری بخش قابل توجهی از سطح شهرهای كشور را تشكیل می‌دهد این بافتها از یك سو از طیف گسترده مشكلات كالبدی، عملكردی، ترافیكی و زیست محیطی رنج می‌برند و از سوی دیگر مهمترین پتانسیل شهرها برای استفاده از زمین جهت اسكان جمعیت، تامین فضاهای باز خدماتی و نیز بهبود زیست محیطی محسوب می‌شوند. ضمناً مشكلات كالبدی كه بافت‌های قدیمی با آن روبرو هستند فرسودگی شدید بناها، مشكلات مربوط به شبكه معابر نامنظم و ناكافی در بافت، تراكم و پیوستگی اجزاء بافت، مسائل و مشكلات مربوط به تیپ و نوع بناهای مسكونی، مسائل ناشی از مصالح به كار رفته و نحوه مرمت بناها و كمبود خدمات و تأسیسات و تسهیلات شهری و زیربنایی و … هستند كه بافت قدیمی شهرها را در پاسخگویی به نیازهای امروزی زندگی دچار نارسایی‌های كرده است (شماعی و پوراحمد، 1384، ص 123).

 

در اینكه شهر پدیده‌ای تاریخی است تردیدی وجود ندارد. چنین پدیده‌ای نمی تواند از پیشینه خود بگسلد از این رو در رشد و توسعه فضایی، كالبدی توجه به ویژگیهای بومی ضروری است. بخش چشمگیری از تاریخ و فرهنگ شهر در كالبد آن تجلی می‌یابد كه نشان دهنده
ارزشها، باورها، اعتقادات، هنرها، توان فنی و ساختار اجتماعی – اقتصادی و سیاسی و … نسل‌های گذشته است (همان منبع : ص 37).

 

بافتهای تاریخی علاوه بر اینكه واجد ارزشهای زیبایی شناختی و هویت بخشی شهرهای ما هستند هنوز در بسیاری از شهرها محل سكونت و معیشت میلیونها نفر از شهروندان به شمار
می‌روند (كلانتری و حاتمی نژاد، 1385 : ص 139).